هزینه فرصت چیست؟

هزینه فرصت و یا همان هزینه از دست رفته، عبارت است از هزینه بهترین انتخاب ممکن از میان سایر انتخاب هایی که از آن ها صرف نظر شده است. از آنجایی که هزینه فرصت بر اساس پیش بینی محاسبه می شود، نرخ واقعی بازگشت سرمایه برای هر دو انتخاب فرد قابل اندازه گیری نخواهد بود.

هزینه فرصت چیست؟

هزینه فرصت و یا همان هزینه از دست رفته، عبارت است از هزینه بهترین انتخاب ممکن از میان سایر انتخاب هایی که از آن ها صرف نظر شده است. به عبارت دیگر این هزینه زمانی که یک انتخاب موجب از دست رفتن فرصت انتخاب و اجراهای ایده های دیگر شود، رخ می دهد.

هزینه از دست رفته  یا Opportunity Costتفاوت موجود بین سود حاصل شده از یک سرمایه گذاری و سود حاصل از سرمایه گذاری است که برای انجام سرمایه گذاری مورد نظر از آن چشم پوشی شده است. نکته ای که در رابطه با این هزینه باید به آن توجه کرد این است که تمامی انسان ها در طی زندگی روزمره خود به صورت مکرر با انتخاباتی روبرو می شوند که تداعی کننده این مفهوم در زندگی آنان می باشد که البته تنها شامل بعد مالی زندگی افراد نبوده و زمان آن ها را نیز در بر خواهد می گیرد.

در واقع هزینه فرصت اصطلاحی است که برای هر چیز دارای ارزش به کار می رود؛ به عنوان مثال: تصور کنید که به دو برنامه تلویزیونی علاقه دارید که هر دو به صورت همزمان و در شبکه های متفاوت پخش می شوند، در این صورت به ناچار مجبور به انتخاب یکی از این دو برنامه خواهید بود و در این موقعیت برنامه دیگر هزینه فرصت شما خواهد بود.

از آنجایی که هزینه فرصت بر اساس پیش بینی محاسبه می شود، نرخ واقعی بازگشت سرمایه برای هر دو انتخاب فرد قابل اندازه گیری نخواهد بود. یا در مثالی دیگر فرض کنید که شرکتی از استفاده از تجهیزات جدید صرفه نظر نماید و بخواهد به جای آن در بازار سهام سرمایه گذاری نماید،  در این شرایط در صورتی که سهام این شرکت با کاهش ارزش رو به رو شود، این شرکت علاوه بر تکمیل نکردن لوازم و تجهیزات مورد نظر خود برای ادامه فعالیت، تمام سرمایه خود را نیز برای خرید دوباره آن ها از دست خواهد داد.

نحوه محاسبه هزینه فرصت از دست رفته

این هزینه را می توان از تفاوت بین بازده هر کدام از گزینه های انتخابی به دست آورد. به عنوان مثال: تصور کنید فردی مبلغ 70 میلیون از خرید یک سهام سود کرده است، اما این در حالی است که دوست او در همین بازه زمانی با خرید 50 میلیون تومانی دلار به سودی برابر 80 میلیون تومان رسیده است؛ در نتیجه این امر فرد طبق قاعده هزینه از دست رفتن فرصت بر اثر انتخاب خود برای سرمایه گذاری مبلغ 10 میلیون تومان را از دست داده است.

حالا تصور کنید پس از خرید دلار توسط دوست این فرد، ریزش شدید بازار بورس باعث شود که او کل سرمایه خود را از دست بدهد، در این صورت هزینه فرصت سرمایه این فرد معادل 130 میلیون تومان می باشد.

توجه داشته باشید که هدف اصلی از بررسی هزینه فرصت، بررسی تخصیص بهینه منابع موجود می باشد

آیا هزینه فرصت همان هزینه برگشت ناپذیر است؟

برای پاسخ دادن به این سوال از یک مثال کمک می گیریم؛ تصور کنید فردی 500 هزار از سهم 100 تومانی را از شرکتی خریداری کرده است، که در واقع این فرد مبلغ 50 میلیون را برای خرید سهام این شرکت پرداخت کرده است که این مبلغ همان هزینه برگشت ناپذیر می باشد و برای برگرداندن آن تنها یک راه وجود دارد که آن هم فروش سهام به همان مبلغ یا مبلغ بالاتر می باشد.

اما برخلاف این هزینه از دست رفتن فرصت، بیانگر میزان بازگشت سرمایه ای می باشد که اگر سرمایه گذاری در شرایط دیگری انجام می شد، به دست می آمد. به عنوان مثال: خرید 50 میلیون از سهام این شرکت برای فرد مذکور هزینه 10 میلیونی فرصت ناشی از نخریدن ارز را به دنبال خود داشت.

در نتیجه این توضیحات می توان گفت که هزینه از دست رفتن فرصت و هزینه برگشت ناپذیر دو مفهوم متفاوتی از همدیگر می باشند که در صورتی که قصد سرمایه گذاری دارید باید هر دوی این مفاهیم را به دقت بررسی کنید.

آیا ریسک همان هزینه فرصت از دست رفته است؟

ریسک در اقتصاد به معنای تفاوت بازگشت سرمایه فعلی و بازگشت سرمایه مورد انتظار می باشد که در نتیجه آن احتمال از دست رفتن تمام و یا بخشی از اصل سرمایه وجود دارد. به عنوان مثال: ممکن است ریسک سرمایه گذاری فردی در خرید سهام از دست دادن کل مبلغ سرمایه گذاری شده و یا بخشی از آن در اثر ریزش شاخص بورس باشد.

در نتیجه ریسک در سرمایه گذاری به تفاوت میان عملکرد فعلی آن و عملکرد پیش بینی شده برای آن اشاره دارد. اما هزینه از دست رفتن فرصت به تفاوت عملکرد فعلی سرمایه گذاری انجام شده با عملکرد فعلی یک سرمایه گذاری دیگر دارد. در نتیجه می توان گفت که هزینه از دست رفتن فرصت و ریسک با وجود این که شباهت هایی با یکدیگر دارند اما در حقیقت دو مفهموم کاملا مجزا می باشند.